Nowosći
Lěśojski dowol, gódowny dowol a njewótwórjone dny w źiśownjach 2024
Ptaškowa swajźba 2024
24.01. wót 9 zeger swěśi kupka dwě našej źiśowni swóju ptaškowu swajźbu. Źeń na tom, 25.01. tejerownosći wót 9 zeger swěśi kupka tśi z woglědom pśedšulskeju starjejšych ako pśiglědowarjow swóju ptaškowu swajźbu.
>> 28.09.2023 - Nowy Casnik
Witaj-źiśownja „Mato Rizo“ pócesćijo se z mytom „Mina-Witkojc“
Zagronita za nastupnosći Serbow w Bramborskej, statna sekretarka za kulturu a wědomnosć Ulrike Gutheil pśepódajo myto Witaj-źiśowni „Mato-Rizo“ sobotu 24. nowembra zeger 14.30 w zakładnej a wušej šuli „Mina Witkojc“ w Bórkowach (wokrejs Sprjewja-Nysa). Myto pósćijo kraj Bramborska k prědnemu razoju.
Lawdacija - Dr. Viktor Zakar
Luba kněni ministarka dr. Münchowa, luba kněni Budarjowa, luba kn. Śichanowa, luby kněz Kóńcaŕ, lube zastupniki města Chóśebuz a serbskich institucijow, lube ceptarje, lube wótkubłarki, lube źiśi a starjejše, lube gósći,
tam a zas zmakajom źiśi a młodostne, kótarež powědaju serbski. Na měsćańskem swěźenju w Chóśebuzu jo ku mnjo pśistupił młody žurnalist, kenž jo zběrał měnjenja wó zarědowanju. Zaźiwany až tak derje serbski powěda som jogo pšašał, lěc jo chójźił do źiśownje “Mato Rizo”, na což jo wón pśechwatany z jo wótegronił. Teke pśi wótwórjenju semestra na Instituśe za sorabistiku w Lipsku som dožywił pódobne tšojenje z dwěma nowackoma, kótarejž stej mě pśechwatałej z dobrymi znajobnosćami serbskeje rěcy. Mójo gódanje na to, lěc stej nowacka do źiśownje “Mato Rizo” chójźiłej, jo zasej pšawe było. Něnto, pó swěśenju 20-lětnego jubileja Witaj-projekta, su prědne žylojske Witaj-źiśi južo wuspěšnje abituru złožyli a su se wukubłanjeju pśiwobrośili. Někotare z nich su serbskej rěcy pśez lěta zwěrne wóstali a nałožuju ju teke źinsa hyšći, z cymž pśinosuju k zdźaržanjeju serbskeje rěcy a budu to teke w pśichoźe dalej cyniś. Nět žnjejomy to, což jo narosło.
“Mato Rizo” jo była prědna źiśownja w Dolnej Łužycy, źož jo se załožyła Witaj-kupka a z tym zawjadł Witaj-projekt. To jo było w měrcu 1998. Tej prědnej Witaj-kupce jo słušało 12 źiśi. Załoženje prědneje Witaj-źiśownje jo był rozsudny kšac k wuchowanjeju dolnoserbskeje rěcy. Zaměr Witaj-projekta jo był, pśez jěsne pósrědnjenje serbšćiny ako drugeje rěcy, z pomocu mjazynarodnje pśipóznateje metody imersije, źiśi z nimskorěcnych abo nimsko‑serbskich familijow za to serbske dobywaś a licbu powědarjow serbskeje rěcy kšac pó kšacu zasej pówušowaś. Tencas jo to była drogu rubajuca ideja a absolutny nowum za wšykne wobźělone, kenž su na toś tu zwažnosć pśistupili.
Stawizny źiśownje su se zachopili w lěśe 1956. Tegdy jo to była góletkownja. W lěśe 1970 wóna jo pśeśěgnuła do doma, źož jo až do źinsajšnego. Na zajm tegdejšeje góletkownje na serbojstwje pokazujo to, až w lěśe 1985 pěś wótkubłarkow jo se wobźěliło na intensiwnem rěcnem kursu serbšćiny w Dešanku. Wušej togo w aprylu 1986 góletkownja jo se pomjeniła “Mato Rizo”. Wót lěta 1996 do 1998 góletkownja jo wordowała źiśownja a wót togo casa se stara wó wše źiśi w pśedšulskem starstwje. Nosaŕ góletkownje a pótom źiśownje jo był na zachopjeńku strowotniski zarěd. W lěśe 1991 nosarstwo jo pśewzeła komuna a 1. měrca 1998 - Serbske šulske towaristwo. 1998, ako jo južo było naspomnjone, jo se zachopiło źěło z Witaj-modelom w prědnej kupce. Tencas su byli tśi wótkubłarki pó połlětnem intensiwnem kursu serbšćiny wót awgusta 1997 do januara 1998. Na tom prědnem kursu, kótaryž jo organizěrowało Serbske šulske towaristwo w kooperaciju ze Šulu za dolnoserbsku rěc a kulturu, jo było 10 ceptarjow a 5 kubłarkow jo na kóńcu pśespytowanje gótowało. Certifikat stej wuźěłałej zgromadnje Serbske šulske towaristwo a Šula za dolnoserbsku rěc a kulturu. Pětš Janaš jo pśigótował za ten kurs małki zešywk z pśidatnym wucbnym materialom a Gerat Nagora jo naźěłał lisćinu wobrotow. Financěrowało kurs jo SŠT, Šula za dolnoserbsku rěc a kulturu jo měła rěcny kurs na starosći, SŠT pak teke didaktiku.
Ned pótom w źiśowni jo se załožyła druga Witaj‑kupka a wšykne wótkubłarki su wopytowali kurse serbskeje rěcy. Dopołna imersija jo se zawjadła ako metoda za wšykne wótkubłarki ze źiśownje “Mato Rizo” pśi pósrědnjanju znajobnosćow serbskeje rěcy.
K płodam Witaj-projekta w toś tej źiśowni jo wjele luźi pśinosowało, mjazy drugim iniciatory projekta Jan Bart, Ludmila Budarjowa, Rafał Wowčer a młoge maminorěcne luźe. Teke město Chóśebuz, serbske institucije, Šula za dolnoserbsku rěc a kulturu, Domowina, pózdźej teke RCW Chóśebuz abo Załožba za serbski lud su na toś tom wuspěchu wobźělone byli, we wósebnej měrje pak teke starjejše Witaj-źiśi. Bźez jich pódpěry njeby wuspěšne źěło móžne było. Wósebnje wažne jo teke, až nosaŕ źiśownje “Mato Rizo” se z cełeju wutšobu tomu serbskemu powdawa. Za to Ludmili Budarjowej, pśedsedarce Serbskego šulskego towaristwa, se wutšobnje źěkujom. My trjebamy wěcej takich lubowarjow serbskeje rěcy, kótarež źěłaju w amtach a kótarež na serbskej rěcy nježarje.
Rozsudny pśinosk k raźenjeju projekta pak wšednje wugbaju angažěrowane wótkubłarki źiśecego raja “Mato Rizo” w chóśebuskem Žylowje, kenž su se rěc na intensiwnych kursach pśiswójli, stawnje źěłaju na wudopołnjenju swójich rěcnych zamóžnosćow, źiśam na grajkajucy part wjasele na drugej rěcy sobu daju a jich derje pśigótuju na bilingualnu wucbu. Wótkubłarki toś teje źiśownje statkuju ako multiplikatory serbskeje rěcy, za kótarež serbska rěc njejo jano pśedmjat pówołanja, ale teke žywjenje. Wótkubłarki toś teje źiśownje wěźe, kak druge motiwěrowaś a buźe lubosć pla źiśi k serbskej rěcy, aby se wóni ze serbskeju rěcu a kulturu identificěrowali.
Wósebny późěl pśi tom, se wě, maju: prědna wjednica Witaj-źiśownje “Mato Rizo”, Gizela Hanšcyna a wótkubłarki prědneje góźiny Margitta Altkrügerowa, Simone Gutšmitowa a Birgit Durowa. Wuspěchy gromaźi dalej Diana Buchanowa ze swójim teamom, kenž wuběrnje powěda serbski.
Źěło cesćoneje źiśownje jo pśikładne za wjele drugich źiśownjow a šulow w Dolnej a Górnej Łužycy a dajo cełej serbskej Łužycy naźeju za pśichod serbskeje rěcy. Źiśownja “Mato Rizo” ma wurědnu zasłužbu we wuchowanju a wuwiśeju serbskeje rěcy a woplěwanju serbskich nałogow. Personal źiśownje pilnje pósrědnja swóju wědu wótkubłarkam z drugich źiśownjow a ceptarjam. Pśi wšakich góźbach źiśi se woblekaju dolnoserbsku drastwu, wuknu serbske spiwy a reje, wustupuju w serbskem rozgłosu. Někotare wótkubłarki su byli cłonki serbskeje lajkoweje źiwadłoweje kupki, nagrawaju za serbski rozgłos słuchograśa a stawizny za źiśi a se zasajźuju w towarišnostnem serbskem žywjenju.
Źiśownju wopytuju tak źiśi ze chóśebuskego měsćańskego źěla Žylow ako teke z dalšnych městnow. Pśi rozsuźe starjejšych za žylojsku źiśownju bźeze cwiblowanja wjeliku rolu grajo kwalita personala a pósrědnjanje serbskeje rěcy na wusokem niwowje. Tuchylu w źiśowni se dwójorěcnje kublo wěcej ako 50 źiśi. Trajne efekty wuspěšnego statkowanja njewiźimy jano w tej źiśowni abo w chóśebuskem Žylowje, ale teke w cełem serbskem towarišnostnem žywjenju.
Togodla gratulěrujomy źinsa źiśowni “Mato Rizo” a ju cesćimy z prědnym mytom „Mina Witkojc” Ministarstwa za wědomnosć, slěźenje a kulturu w samski pomjenjonej zakładnej a wušej šuli w Bórkowach. Wažym sebje, až MWFK a jury za toś to myto stej wuzwóliłej ako prědnego dobyśarja jadnu instituciju, kótaraž jo zawóstajiła trajne slědy w serbskem žywjenju. Serbska basnikarka a něgajšna redaktorka jadnučkego casnika w serbskej rěcy Mina Witkojc ma lětosa 125. narodny źeń. W samskem lěśe swěśi Witaj-projekt 20-lětny jubilej. Až jadna źiśownja z nadawkom dalejdawanja serbskeje rěcy we Łužycy dostanjo prědne pó njej pomjenjone myto, by Minu Witkojc zawěsće bejnje rozwjaseliło, dokulaž źiśownja slědujo jeje celoju. Mam naźeju, až teke druge šule a źiśownje zakšocyju pó stopach źiśownje “Mato Rizo”.
Nejwětše wupominanje za wšykne źiśownje a šule jo namakaś za pśichod pedagogiski personal, kenž se serbskej rěcy powdajo z cełeju wutšobu a kenž pśed sobu ma cel, serbsku rěc dalej daś. Naposlědku, źiśownicam a ceptarjam dajom k dalšnej motiwaciji štucku z basni Miny Witkojc:
Njestoj!
Stojeca wóda se skazyjo,
což njejźo doprědka, wóstanjo naslědk,
žywjenja žwała jo pókšyjo.
Togodla póraj se naprědk!
Gratulěrujom w mjenju jury a w mjenju wšyknych sobuźěłaśerjow Rěcnego centruma WITAJ a se wutšobnje źěkujom wšyknym wótkubłarkam źiśownje “Mato Rizo“ za wuběrne zgromadne źěło.
